Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση είναι μια εκπαιδευτική διαδικασία που στοχεύει στη διαμόρφωση συνειδητοποιημένων πολιτών, εφοδιασμένων με γνώσεις, ευαισθησία, φαντασία και επίγνωση των σχέσεων που τους συνδέουν με το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Στόχος της είναι να δημιουργήσει άτομα ικανά να προτείνουν λύσεις και να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη και εφαρμογή αποφάσεων. Αποσκοπεί στην ανάπτυξη μιας παγκόσμιας κοινότητας που όχι μόνο γνωρίζει και ενδιαφέρεται για το περιβάλλον και τα προβλήματά του, αλλά διαθέτει και τις απαραίτητες γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις για να εργαστεί, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά, στην επίλυση των σύγχρονων περιβαλλοντικών ζητημάτων και την πρόληψη νέων.
Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, που γιορτάζεται στις 26 Ιανουαρίου, είναι αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση γύρω από την κλιματική αλλαγή και τη βιωσιμότητα. Οι στόχοι της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης επικεντρώνονται στην ανάπτυξη της ευαισθητοποίησης, της γνώσης, των στάσεων και των δεξιοτήτων που απαιτούνται για τη διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών. Αποσκοπεί στο να βοηθήσει τα άτομα να κατανοήσουν το συνολικό περιβάλλον, να αποκτήσουν κοινωνικές αξίες και κίνητρα για ενεργό συμμετοχή, να αναπτύξουν ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και να αξιολογούν περιβαλλοντικά προγράμματα και δράσεις με κριτική σκέψη.
Η σημασία αυτής της ημέρας έγκειται στο ότι υπενθυμίζει τη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης ως εργαλείου για την κατανόηση της κατάστασης της φύσης, την αναγνώριση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και την ενθάρρυνση της ενεργούς συμμετοχής στην προστασία του περιβάλλοντος. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση ωφελεί τα παιδιά με πολλούς τρόπους, προσφέροντάς τους τη δυνατότητα να αναπτύξουν περιβαλλοντική συνείδηση, να υιοθετήσουν υπεύθυνες συμπεριφορές και να καλλιεργήσουν δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Μέσα από δράσεις και δραστηριότητες, τα παιδιά μαθαίνουν να σκέφτονται κριτικά και να βρίσκουν λύσεις, ενώ παράλληλα ενισχύεται η συνεργασία, η κοινωνική ευθύνη και η αυτοπεποίθησή τους.
Η επαφή με τη φύση έχει επίσης θετικές επιδράσεις στη σωματική και ψυχική υγεία, μειώνοντας το άγχος και ενισχύοντας τη δημιουργικότητα. Επιπλέον, μέσα από βιωματικές δραστηριότητες, τα παιδιά κατανοούν βασικές οικολογικές έννοιες όπως η βιοποικιλότητα και η κλιματική αλλαγή, ενώ διαμορφώνουν μια οικολογική ηθική και αξίες που τα ενθαρρύνουν να σέβονται και να προστατεύουν το περιβάλλον. Τέλος, η περιβαλλοντική εκπαίδευση βοηθά τα παιδιά να αντιληφθούν τη σύνδεση μεταξύ του τοπικού και του παγκόσμιου περιβάλλοντος, μαθαίνοντας πως κάθε δράση, μικρή ή μεγάλη, μπορεί να συμβάλει σε ένα καλύτερο μέλλον για τον πλανήτη μας.
Με το μότο «Γνωρίζω – Αγαπώ – Προστατεύω», ο Ελληνικός Προσκοπισμός προσφέρει στα παιδιά τα εφόδια για να γίνουν υπεύθυνοι πολίτες με σεβασμό προς το περιβάλλον και όραμα για ένα βιώσιμο αύριο.
Οι τρεις διαστάσεις της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης περιλαμβάνουν την εκπαίδευση γύρω από το περιβάλλον, την εκπαίδευση από και μέσα στο περιβάλλον, καθώς και την εκπαίδευση για το περιβάλλον. Η εκπαίδευση γύρω από το περιβάλλον αφορά την απόκτηση γνώσεων σχετικών με το περιβάλλον και τα προβλήματά του, καθώς και την ανάπτυξη ικανοτήτων που είναι απαραίτητες για την κατανόησή του. Το περιβάλλον αντιμετωπίζεται ως αντικείμενο μάθησης, προσφέροντας τη δυνατότητα διερεύνησης και ανάλυσης των διαφόρων παραμέτρων του. Από την άλλη πλευρά, η εκπαίδευση από και μέσα στο περιβάλλον αξιοποιεί το ίδιο το περιβάλλον ως μέσο και πηγή μάθησης. Η γνώση αποκτάται μέσω της άμεσης εμπειρίας, μέσα από δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε πραγματικές συνθήκες, προωθώντας μια βιωματική και ουσιαστική προσέγγιση στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το περιβάλλον λειτουργεί ως μέσο, πεδίο και πηγή μάθησης, βοηθώντας τους εκπαιδευόμενους να έρθουν σε επαφή με φυσικά φαινόμενα και καταστάσεις.
Η εκπαίδευση για το περιβάλλον προσδίδει κοινωνικό και πολιτικό βάθος στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, εστιάζοντας στην έννοια του πολίτη και της ευθύνης του απέναντι στην ποιότητα του περιβάλλοντος και της ζωής γενικότερα. Ενθαρρύνει τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και την ενεργό δράση με στόχο την πρόληψη και την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων, καθώς και τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων. Σε αυτή την προσέγγιση, το περιβάλλον αντιμετωπίζεται ως σκοπός και όχι μόνο ως μέσο γνώσης. Οι τρεις αυτές διαστάσεις αλληλοσυμπληρώνονται και λειτουργούν συνδυαστικά, διαμορφώνοντας τη σύγχρονη αντίληψη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Σκοπός της είναι να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής, να συμβάλλει στην επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και να δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να αποτρέπονται παρόμοια ζητήματα στο μέλλον. Παράλληλα, εκφράζει μια συνολική προσπάθεια επαναπροσδιορισμού της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση.
Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση βασίζεται σε συγκεκριμένες κατευθυντήριες αρχές που την καθιστούν μια ολιστική και διαρκή διαδικασία. Θεωρεί το περιβάλλον στην ολότητά του, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις φυσικές όσο και τις ανθρωπογενείς του διαστάσεις, όπως το κοινωνικό, τεχνολογικό, οικονομικό, ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Ξεκινά από την προσχολική ηλικία και συνεχίζεται καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου, μέσα από τη τυπική και άτυπη εκπαίδευση. Υιοθετεί διεπιστημονικές προσεγγίσεις, συνδυάζοντας γνώσεις από διάφορα επιστημονικά πεδία για την ολοκληρωμένη κατανόηση του περιβάλλοντος και των προβλημάτων του. Παράλληλα, εξετάζει τα περιβαλλοντικά ζητήματα σε τοπικό, εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, δίνοντας τη δυνατότητα στους εκπαιδευόμενους να γνωρίσουν διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες και προκλήσεις.
Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση εστιάζει στις σύγχρονες και μελλοντικές περιβαλλοντικές καταστάσεις, λαμβάνοντας υπόψη τις ιστορικές τους διαστάσεις. Δίνει έμφαση στη σημασία της συνεργασίας σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, προωθώντας τη συλλογική δράση για την αποτροπή και την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων. Παράλληλα, εξετάζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της βιομηχανικής και οικονομικής ανάπτυξης, βοηθώντας τους εκπαιδευόμενους να κατανοήσουν τις σύνθετες σχέσεις μεταξύ περιβάλλοντος και οικονομίας. Στόχος είναι η ενεργή συμμετοχή τους στη διαδικασία μάθησης, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να λαμβάνουν αποφάσεις και να αναλαμβάνουν τις συνέπειες αυτών των αποφάσεων.
Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες,
στοχεύοντας ιδιαίτερα στην ευαισθητοποίηση των νέων για τα προβλήματα του
άμεσου περιβάλλοντός τους. Βοηθά τους εκπαιδευόμενους να εντοπίσουν τα
συμπτώματα και τα πραγματικά αίτια των περιβαλλοντικών προβλημάτων, ενισχύοντας
την ανάπτυξη κριτικής σκέψης και δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων. Υπογραμμίζει
την πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών ζητημάτων και την ανάγκη ανάπτυξης
κατάλληλων δεξιοτήτων για την αντιμετώπισή τους. Τέλος, αξιοποιεί ποικίλους
εκπαιδευτικούς χώρους και μεθόδους, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις πρακτικές
δραστηριότητες και τις προσωπικές εμπειρίες, που βοηθούν στη βιωματική
κατανόηση του περιβάλλοντος και την ουσιαστική αφομοίωση της γνώσης.
